ربنای شجریان به چه شکل تولید شد؟
بی‌شک دعای ربنا با صدای محمدرضا شجریان یکی‌از اثر ها به یادماندنی ملی مذهبی ماست . این دعا تا آن حد با معاش مردمان عجین شده که ماه خوش‌یمن رمضان را به نوعی با آن به یاد میاورند .
مناجات ربنا در در تیرماه سال ۱۳۵۸ ایجاد شده و برای برهه زمانی ۳۰ سال یک کدام از برنامه‌های حیاتی صداوسیما و رادیو در ماه رمضان بود ولی هم اکنون چندین سالی‌ست اداره صداوسیما با وجود آنکه شجریان این اثر را وابسته به مردمان می داند و پخش آن را بلامانع میداند , کماکان از پخش این اثر خاطره‌انگیز و ملکوتی راز از می زند و چه بسا گلایه دراین مورد هم بعداز در حدود یک ده سال به جایی نرسیده است! صد اما این خلاء و کاستی که روزه‌داران ماه رمضان یکسری سالی است با آن مواجهند موجب آلزامیر این اثر به یادماندنی نشده است .
ربنای معلم شجریان مشتمل بر ۴ دعا از آیه ها قرآن کریم ومهربان است که کلیه آنان با عبارت «ربنا» به معنای خدای اینجانب آغاز می شوند . این اثر در مقام‌های «رست» و «عجم» و در دستگاه سه‌گاه که یکی متعلقات آوا دستگاهی اهل ایران است , خوانده شده‌است .
ربنا چه طور ساخت شد؟
محمدرضا شجریان که پیش از عمل در میدان آوا , قاری قرآن بوده و به گفته خودش به اثر ها زنده‌یاد ذبیحی عشق دوچندان داشته و مناجات حضرت امیر ( ع ) اورا از بر بوده , در سال ۱۳۹۰ , طی گفتگویی که با موسسه فرهنگی هنری «دل‌آواز» داشته , در رابطه چگونگی ایجاد دعای ربنا به شرح اتفاق ها و خاطرات پرداخته است . می‌توان بیان کرد این فقط گفتگویی است که شجریان در آن به قضیه ساخت و ارائه ربنا می پردازد و ناگفته‌ها و خاطراتی را ابلاغ مینماید .
شجریان در آن رای زنی میگوید : «سال ۵۸ تغییر‌و تحول و تحولاتی در رادیو علی الخصوص در بخش آهنگ در هم اکنون شکل‌گیری بود . در آن سالیان مدیران رادیو تصمیم داشتند ایجاد آوا در رادیو را تعطیل نمایند و تولیدشده‌های خارج را بخرند . جلساتی با مدیران رادیو گذاشتیم و دراین جلسات خیلی کارایی کردیم مدیران را راضی کنیم که نیروهای عالی را نگه دارا‌هستند و توده دیگر را بازنشسته نمایند . دراین جریان‌ها بود که مدیر وقت رادیو آقای وجیه‌اللهی که شخصی تحصیلکرده و نو گرا بود , از اینجانب موکدا و مرتبا می‌خواست باتوجه به تغییرات و تحولات سیاسی و مذهبی جمهوری اسلامی ایران برای پخش اثرها نو گذشته از افطار برنامه ای انجام بدهم . آنان نمی‌خواستند اثرها زمان گذشته را پخش نمایند . به ایشان گفتم سال‌هاست اینجانب از آن محیط به دور شدم و روش اینجانب با آوا و ارکستر تعریف شده‌است و این عمل شرایط فعلی اینجانب نیست . ولی ایشان اعلام کرد تنها شما می توانید و ما صرفا شمارا داریم و از اینجانب خواست برای دم افطار , مناجات‌ها و اذان کاری انجام بدهم . اینجانب خودم را از وزارت کشاورزی آن دوران به رادیو منتقل کرده بودم و کارمند رادیو محسوب می‌شدم . پذیرفتم این فعالیت را انجام بدهم . »
فراگیری سه نفر و تمرین با آن‌ها برای قرائت ربنا
پیرو شجریان , فصل‌تابستان سال ۱۳۵۸ برای کسانی که قرار بوده دعای سحر و مناجات بخوانند و طرز خوانش صحیح را بیاموزند , کلاس برگزار می نماید .
شجریان در رابطه ادامه قصه اینگونه گفته است : «ظهر آن روز به عبارتی آیاتی را که مرحوم ذبیحی خوانده بود , پیدا کردم و دو آیه دیگر هم از سوره آل‌عمران و بقره پیدا و یک مطالعه فرضی کردم که به چه شکل آن را بخوانم تا علاوه بر نزدیک بودن به فعالیت مرحوم ذبیحی عمل جدیدی باشد . بدین تامل کردم می بایست آوازی باشد که علاوه بر این که تقلید نباشد , از اصل اثر نیز خیلی بدور نباشد . مجددا به مسئولان گفتم که سال‌هاست مخاطب منرا به تیتر خواننده نغمه می شناسید , در شرایطی‌که بخواهم ربنا بخوانم و اذان بیان کنم , ممکن است مخاطب منرا نپذیرد و این فعالیت قشنگ نیست . »
به دنبال این واقعه به خواست شجریان قرار بر این میگردد که سه نفر ربنا را بخوانند . آن‌ها بارها این فعالیت را مینمایند و به گفته شجریان آن اتفاقی که بایستی فیس نمی‌دهد تا این‌که ایشان خویش جزء ربنا را میخواند و آن سه نفر تکرار می کنند تا این‌که درنهایت اثر ضبط می گردد و معلم استارت به دستکاری و اصلاح می نماید .
شجریان تصمیم میگیرد دیگر به رادیو نرود
نمی‌خواستم صدایم با ربنا پخش شود
محمدرضا شجریان بعد از ضبط ربنا تصمیم میگیرد دیگر به رادیو نرود و این مورد را با وجیه اللهی مدیریت وقت رادیو درمیان می گذارد البته این رخداد به نوعی دیگر پیش میرود .
شجریان راجع به جزئیات بیشتر روایت گفته است : «کارها را دو روز باقی‌مانده به ماه رمضان فراهم کردم و به مدیر رادیو دادم , البته از به عبارتی موقع و چه بسا قبل‌تر آن , فریدون شهبازیان که عمل منرا شنیده بود , سماجت می کرد با صدای خودم پخش شود و اینجانب نیز مصرانه می‌گفتم که صدای اینجانب نباید اینگونه پخش بشود و هیچ اجازه‌ای به آنان برای پخش ندادم . »
پخش گسترده مناجات ربنا فارغ از اذن
ولی درپی حادثه دیگری صورت می دهد . وجیه اللهی قطعه‌ای که شجریان خوانده را سوای مشاوره و هماهنگ شدن با وی پخش میکند و طی تماسی تلفنی در این‌باره به شجریان میگوید : «این تیر از کمان رها شده و اینجانب این را اسکن کردم و به تمامی رادیوها و شهرستان‌ها دادم و همگی این فعالیت را پخش کردند و ما برنامه به‌این نیکی را از دست نمی‌دهیم و این فعالیت را می بایست کلیه مردمان بشنوند . »
چرا شجریان نمی‌خواست صدایش با ربنا شنیده شود؟
از شجریان سماجت و از رادیو انکار!
با وجود پخش ربنا , شجریان بازهم پافشاری دارااست که نامش تحت عنوان خواننده مناجات ربنا مطرح نشود ; چون آن را برای پخش نخوانده بوده بلکه آن را تحت عنوان درس و به قصد فراگیری آن سه نفر اجرا و ضبط کرده بود . از سویی تصور مردمان این بوده که ربنا به وسیله قاریان حرفه‌ای خوانده شده‌است . شجریان در رابطه اتفاق ها بعداز این رخداد گفته است : «بعد از این دیگر رادیو و تلویزیون نرفتم و ابعاد کلاس‌های آموزشی‌ام را در رادیو و تلویزیون تعطیل کردم و تا سال ۶۱ هیچ جا ظواهر نمی‌شدم , تنها در منزل بودم و به رویش گل و گیاه می‌پرداختم . »
اعتراف شجریان به قرائت ربنا به خواست خودش
شجریان وقتی که می‌بیند مردمان ربنا را خیلی دوست دارا‌هستند و همیشه در رابطه خواننده‌اش از وی سوال میکند جریان ضبط تمرینی و زمینه فراگیری را مطرح مینماید و وقتی که متوجه می گردد مردمان فهمیده‌اند وی ربنا را به دلیل هماهنگ شدن با وضعیت روز نخوانده , خودش را تحت عنوان خواننده اثر معرفی مینماید .
غلوش , قاری مصری اظهار‌کرد تلاوت ربنا عمل اینجانب نیست
شجریان در رابطه بازخوردهایی که بعد از تلاوت مناجات ربنا از مردمان و مخاطبان گرفته به مطرح شدن خاطره‌ای پرداخته است . وی در این‌باره گفته است : «یکی از عزیزان تعریف میکرد که یکی‌از قاری‌های بزرگ مصر به نام غلوش در کشور ایران بوده که ربنا را می‌شنوند . از این عمل یک نسخه برداری میخواهد تا ببیند قادر است این را بخواند یا این که نه؟ پس از دوسال دوستم اورا مجددا می‌بیند و این قاری به وی می گوید «کار اینجانب نیست» , چراکه تلاوت اوجی که در تلاوت ربنا می باشد فعالیت هر خواننده‌ای نیست . »
ماجرای ممنوع شدن اثر ها شجریان بوسیله خودش
حضور در گرد هم آیی صداوسیما با حضور پایور و تجویدی
شجریان دوبار پخش آثارش را از تلویزیون و رادیو ممنوع کرد . این واقعه , اولین‌بار در سال ۱۳۷۴ حدودا 1 سال بعد از آنکه شجریان دعای سال تحویل را در تلویزیون خواند , فیس بخشید . علت عدم رغبت شجریان این بوده که وی هیچ زمان دوست نداشته در تلویزیون عمل نماید , البته آثارش همیشه از تلویزیون پخش می‌شده و وی هم با ارسال پیام‌هایی نسبت بدین زمینه اعتراض کرده , ولی بی‌فایده بوده است . تا این که کلیپی بی‌ربط با سرود مدرس از تلویزیون پخش می شود و بعداز آن اتفاقات دیگری به وقوع می‌پیوندد .
شجریان در رابطه آن اتفاقات اینگونه توضیح داده است : «آن زمان آقای لاریجانی رئیس رادیو و تلویزیون بودند . اعلام کردند که اساتید بیایند و هرچه آن ها بگویند اینجانب انجام می دهم . اینجانب چندین باری در جلسات کمپانی کردم . درین جلسات معلم پایور و معلم تجویدی و اساتید دیگری نیز بودند تا سیاست‌های تلویزیون در پخش اثرها آوا را انتخاب نمایند . پس از جلسات ایشان به اینجانب گفتند که آقای شجریان در‌حالتی که شما آستین‌هایتان را بالا بزنید و بیاید اینجا تمامی مشکلات ما حل می شود . اینجانب دیدم شرایط فعلی شایسته ترین موقعی است که به مردمان بیان‌کنم اینجانب ۱۷سال است پایم را در تلویزیون نگذاشته‌ام و در گفتگو تلویزیونی مردمان این نکته را از گویش خودم بشنوند . به عبارتی زمان دعای تحویل سال و یک بهاریه را خواندم . و پس از بیان کردن این نکته دیگر تلویزیون نرفتم . »
بعداز این گردهمایی و آن صحبت‌هاست که شجریان پخش آثارش از تلویزیون را ممنوع اعلام می کند البته آن فرایند کماکان ادامه دارااست و کلیپ‌هایی با سرود معلم ساخته می شود که مورد رضایتش نیست و سوای اذن وی روی آنتن میرود .
ربنا وابسته به مردمان است
درپی روایت شجریان نامه‌ای خطاب به مدیریت رادیو تلویزیون می‌نویسد و رونوشت آن را به روزنامه‌ها ارسال میکند . شجریان طی آن طومار صرفا اذن پخش ربنا را میدهد و اعلام مینماید که‌این اثر مذهبی موسیقایی از آن مردمان است .
